Ernst Bergboer | 1Twente
Stolpersteine zijn niet groot. Er passen maar een paar woorden op. Een naam, een geboortedatum, een enkel ander detail. Toch vertellen ze een heel verhaal. Eduard is in september 1944 in Enschede gefusilleerd. Felice werd vermoord in Sobibor.
Dat waren mijn overgrootouders , vertelde Rachel Denneboom gisteren in de speciale heredenkingsaflevering van 1TwenteVandaag. Denneboom is voorzitter van het Enschedese comité 4 en 5 mei, dat lange voorbereidingen voor een bijzondere herdenking en viering in het water zag vallen. Vijfenzeventig jaar geleden kwam er een eind aan een inktzwart hoofdstuk uit onze collectieve geschiedenis.
Naar Enschede gevluchtDenneboom: Mijn overgrootouders zijn begin 39 vanuit Breslau naar Enschede gevlucht. Breslau lag destijds in Duitsland, tegenwoordig in Polen. Met drie kinderen. Daar was mijn opa er een van. Eduard en Felice hadden een afspraak gemaakt. Als er op de deur werd gebonkt, zou degene die het dichtstbij stond opendoen. De ander zou vluchten, met het idee dat in elk geval een van hen er na de oorlog nog zou zijn voor de kinderen.
Dat moment kwam. Felice stond het dichtst bij de deur. Zij werd opgepakt een naar Westerbork afgevoerd. Eduard vluchtte en dook onder in Hengelo. Daar zat hij met zes anderen , vertelde Denneboom. Dat ging goed tot 7 september 1944. Het adres werd verraden, alle zeven onderduikers werden opgepakt en doodgeschoten op het terrein van vliegveld Twente.
SobibórFelice was toen al omgebracht. Mijn overgrootmoeder ging op 18 mei 1943 vanuit Westerbork op transport naar Sobibór. Drie dagen na vertrek - de Stolperstein vermeldt 21 mei 1943 - werd zij daar vermoord. Meteen na aankomst. Een treinreis duurde drie dagen. Denneboom vertelde dat er tussen 3 maart en 20 juli 1943 negentien treinen vanuit Westerbork vertrokken naar het Poolse vernietigingskamp. Vrijwel alle gedeporteerden werden meteen na aankomst naar de gaskamers gejaagd en daar omgebracht met koolmonoxide uit dieselmotoren. Van de ruim 34.000 naar het kamp afgevoerde Nederlanders overleefden maar achttien de oorlog.
Ben Ali LibiIn een van die negentien treinen uit Westerbork zat ook Michel Velleman, alias Ben Ali Libi, de goochelaar die door Willem Wilmink onsterfelijk is gemaakt, al overleefde ook hij de oorlog niet. Denneboom las die tekst van Wilmink voor.
Kijk en luister hieronder naar het hele verhaal van Rachel Denneboom. De complete
herdenkingsaflevering van 1TwenteVandaag en meer fragmenten daaruit vind je terug op onze site.
Beeld: Ernst Bergboer, © 1Twente