Rondkomen met je inkomen: de politiek over armoedebeleid nieuwe-stijl
Misschien wel het meest omvangrijke participatietraject ooit, dat is wat voorafging aan de nieuwe kadernota voor de manier waarop Enschede in de komende jaren armoede te lijf wil. En daarmee werd tevens de toon voor die nota gezet: samenwerking. Maandagavond werd die beleidskapstok besproken in de gemeenteraad. Samengevat: eensgezindheid over de intenties, maar vragen over de praktische haalbaarheid en de centen.
De gemeente streeft ambitieuze doelen na, zo blijkt uit ‘Rondkomen met je inkomen’. Duurzame oplossingen voor armoede en schulden, aandacht voor de persoonlijke situatie van stadsgenoten die ermee te maken hebben en een aanpak in goed vertrouwen. Uiteindelijk moeten zoveel mogelijk Enschedeërs ook echt kunnen rondkomen met wat ze maandelijks te besteden hebben.
En dat laatste is geen luxe-streven. De kadernota ‘rondkomen met je inkomen’ zelf noemt een cijfer van bijna 13.500 Enschedese huishoudens die al minimaal een jaar moeten leven van maximaal honderdtwintig procent van het sociaal minimum. In andere onderzoeken geeft bijna de helft van de Enschedese huishoudens aan eerder moeilijk dan makkelijk rond te komen. Rondkomen met je inkomen is geen vanzelfsprekendheid.
Het Nibud berekende dat vrijwel alle minima-huishoudens in Enschede net voldoende hebben om noodzakelijke kosten te dekken, maar niet om enigszins volwaardig mee te kunnen doen met de rest van de samenleving. Sport, muziek of een schoolreisje zitten er niet in. Die berekeningen gaan onder andere uit van een situatie waarbij huishoudens gebruik maken van alle bestaande regelingen, hetgeen in werkelijkheid vrijwel nooit het geval is.
Aandacht voor de mensen om wie het gaat en uitgaan van vertrouwen zijn begrippen die Arjan Kampman, de verantwoordelijk wethouder, al vanaf zijn aantreden in het vaandel draagt. Het leverde het beleid dat hij voorstaat referenties als ‘de warme hand van Kampman’ op. De politiek buigt zich inmiddels over de vraag of er in deze kadernota - rondkomen met je inkomen - iets van die warme hand te bespeuren valt. In de raadsdebatten daarover klinkt eensgezindheid en scepsis. De intenties zijn goed, daarover lijkt iedereen het eens. Over de praktische haalbaarheid leven de nodige vragen.
Belangrijke gemiste kans - zo stellen oppositie- en coalitiepartijen - is de Individuele Inkomenstoeslag: die blijft was het was, lager en later dan in andere gemeenten. Te laag en te laat, zo stellen partijen als PVV, Enschede Anders en de SP. De toeslag moet hoger en toekenning moet al vanaf drie jaar leven op het minimum in plaats van vijf. Liefst automatisch. D66 vindt het bereik van die toeslag veel te laag. “De mensen die de wethouder al kent omdat ze een uitkering hebben worden bereikt, werkenden met een heel laag inkomen nauwelijks”, zei Vic van Dijk (D66) in 1Twente Vandaag. Wat hem betreft - daar vinden oppositiepartijen en coalitiepartij D66 elkaar - komen huishoudens die op 110% van het minimum zitten ook in aanmerking voor een aanvulling.
Het College wil vasthouden aan de inkomenstoeslag zoals ‘ie is omdat geld niet de enige factor is bij armoede en schulden. Dat was een opmerking van partijen en ervaringsdeskundigen uit de stad, zo stelde Kampman stelde tijdens het online-raadsdebat. Hij ziet meer heil in begeleiding in coaching en - inderdaad - het vergroten van het bereik van de regeling. Je kunt wel standaard meer geld geven, maar dat heeft weinig zin als het betekent dat het opgaat aan verkeerde dingen of dat de bankrekening net iets minder rood kleurt - dat is de strekking. Nou valt er alleen weinig te begeleiden als tekorten structureel zijn, zoals voor veel Enschedese huishoudens geldt. Wat dat betreft snijden de kanttekeningen van partijen die eerder en meer Individuele Inkomenstoeslag willen verstrekken hout.
Wie gedurende een langere tijd een laag inkomen heeft, kan recht hebben op Individuele Inkomenstoeslag. Het maakt daarbij niet uit of dat inkomen loon is of een uitkering. Gemeenten kunnen - binnen kaders - zelf bepalen hoe hoog die toeslag is en wanneer iemand daar recht op heeft. Dat leidt tot forse verschillen.
Er zijn gemeenten die zo'n toeslag na drie jaar een laag inkomen verstrekken; andere, zoals Enschede, doen dat pas na vijf jaar. In Enschede heb je een laag inkomen als je op of onder het sociaal minimum zit, andere gemeenten rekenen met 110% van dat sociaal minimum.
Sommige gemeenten vullen die toeslag aan met een extra bedrag voor mensen die studeren of kinderen hebben. Enschede doet dat laatste.
De Inkomensafhankelijke Toeslag is een jaarbedrag en moet in de meeste gemeenten zelf worden aangevraagd.
‘Rondkomen met je inkomen’ ademt samen, de handen ineen, in overleg, rekening houdend met, persoonlijke aandacht. Eén loket waar inwoners die iets nodig hebben - wat dan ook - terecht kunnen. Aanvraagprocedures makkelijker maken. Dichtbij de mensen. Aandacht voor het persoonlijke verhaal. Professionele ondersteuning vanaf het begin. Nauwe samenwerking met vrijwilligersorganisaties. Allemaal noties die zijn voortgekomen uit een voortraject waarin met ruim vijfduizend mensen in de stad is gesproken over hoe het verder moet. Mensen die nauw betrokken zijn bij armoede en schulden, als hulpverlener of persoonlijk.
In de praktijk betekent dat ene loket, dichtbij de mensen, met professionele aandacht en ondersteuning een aanvullende taak voor de wijkteams - Enschede heeft geen andere club die dat zou kunnen. Maar die wijkteams lopen al over van het werk en er leven al tijden vragen over het functioneren. Diverse partijen vragen zich dan ook af hoe dat moet met die persoonlijke, warme en professionele aanpak zolang dat onderdeel van de machine rammelt.
Tot slot is het raadsleden niet duidelijk hoe het zit met de financiële dekking van het plan. De extra maatregelen - die vooral gaan over dat dichterbij mensen, makkelijker, persoonlijker en die begeleiding waar dat nodig is - kosten de stad vijfhonderdduizend Euro per jaar extra. En de gevolgen van corona op de economie en het aantal mensen dat met steeds minder inkomen moet zien rond te komen zijn niet te overzien. Kampman maakt zich geen zorgen. Hij wees gisteravond op forse rijksbijdragen, ter compensatie van de gevolgen van corona maar ook als aanvulling op het budget voor bijstand en participatie. Maar de raad is er minder gerust op en wil meer inzicht in hoe de plannen worden bekostigd.
‘Rondkomen met je inkomen’ staat op 9 november op de raadsagenda. Of het dan tot een stemming komt, zal afhangen van het antwoord op een paar prangende vragen en het debat dat er die avond ongetwijfeld nog zal zijn. Die vragen gaan over financiering en de motieven van het college om een aantal voorzieningen niet op te nemen in het plan. Daarvan is de Inkomensafhankelijke Toeslag de belangrijkste.
Gerelateerd
