Gewetensnood bij Enschedese arts over coronavaccin: ‘Ik zal voor mijn kinderen vechten. En voor mijn patiënten’

De Enschedese huisarts Bettine van Steenis heeft gewetensnood. De arts heeft grote bedenkingen bij de haast waarmee een coronavaccin wordt gemaakt door farmaceut AstraZeneca en waar Nederland en enkele andere landen bij voorbaat al honderden miljoen euro in staken. De huisarts wil niet meewerken aan een vaccinatieprogramma als de veiligheid voor haar niet vaststaat. En dat staat het nog lang niet, zegt ze. AstraZeneca werkt aan een type vaccin, het zogenoemde mRNA-type. De toepassing op mensen is nog nooit toegestaan.

Afgelopen zondag was Van Steenis dus één van de opvallende sprekers in Enschede op de demonstratie tegen de noodwet en de coronamaatregelen. Daar deed de huisarts een emotionele oproep aan minister Hugo de Jonge en de farmaceutische industrie: „Blijf van mijn kinderen af.” Persoonlijker kan een strijd niet worden.

Steenis is eigenlijk moeder van vier kinderen. Twee overleden op jonge leeftijd. Daar zit de kiem van haar strijd. „Ik zal als een leeuwin voor mijn levende kinderen vechten. Maar ook voor mijn patiënten. Ik moet er niet aan denken dat één van hen ooit te maken krijgt met grote gezondheidsproblemen door iets wat ik heb ingespoten. De medische geschiedenis is vol van zulke missers.” Ze noemt haar eed van Hippocrates als arts: niet schaden en bij twijfel niet doen.

Van Steenis stond ‘als een verontruste moeder’ op het podium, benadrukt ze meerdere keren. Maar ze is hoe dan ook huisarts. Haar uitlatingen leggen daardoor gewicht in de schaal. Van Steenis weet dat de inspectie haar nu misschien met argusogen volgt. „Maar ik ben niet bang. Ik ben geen anti-vaxxer. Mijn kinderen zijn ingeënt. Ik zie de uitstekende werking van veel vaccins en de levens die ze redden. Maar ik heb me verdiept in de wetenschap en hoe het vaccin wordt ontwikkeld dat Nederland heeft besteld. Dat klopt niet.”

Toch heeft ze vooraf juridisch advies ingewonnen wat haar speelveld is. „Voor een moeder is er vrijheid van meningsuiting, die is er ook voor een arts.” Ze had al medisch inhoudelijke vragen gesteld over het vaccin. Het is een type dat nog nooit op mensen is toegestaan. Omdat de werking en veiligheid niet vaststaat. Zij stelde haar vragen aan het RIVM bijvoorbeeld, en de instantie die medicijnen moet goedkeuren, het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Ze kreeg geen antwoord.

Nu greep ze daardoor getergd de microfoon. Ze voelde geen angst om in de hoek gedrukt te worden van ‘coronawappies’ en complotdenkers, zegt ze. „De meesten die daar stonden en die ik sprak zijn in mijn ogen ook geen complotdenkers. Het zijn mensen die vragen stellen. Die worstelen met de complexheid van het leven en proberen dat te begrijpen en leggen daarin soms de verkeerde verbanden. Maar dat heb ik liever, dan mensen die ongeïnteresseerd alles voor zoete koek nemen. Uiteindelijk zit ook Hugo de Jonge vast in zijn eigen verhaal.”

De traditionele vaccins zijn simpelweg gebaseerd op het injecteren van de gedode of verzwakte virussen, waartegen we ons willen beschermen. Ons lichaam herkent dat als binnendringer en maakt dan antistoffen. Die ontwikkelen en testen op werking en bijwerkingen daarvan vergt vele jaren, van laboratorium via dieren naar mensen.

Maar het vaccin van AstraZeneca (ook wel Oxford-vaccin genoemd) is totaal anders. Het werkt met een gewoon verkoudheidsvirus, dat vermomd is als corona. Ze nemen een adenovirus van een chimpansee als ‘drager’, waarin Covid RNA is ingebouwd. Dat wordt bij de mens in de cellen gespoten, waarna het lichaam als een soort fabriek zelf de noodzakelijke eiwitten moet maken en aan ons immuunsysteem aanbieden.

Van Steenis vraagt zich af of deze dna-manipulatie niet leidt tot een overreactie. „Die methode is nog nooit bij mensen bewezen. Deze vaccinzaak lijkt een wereldwijde proeftuin voor de industrie.”

Wat haar ook zorgen baart is dat de testfase zoveel is ingekort . „Aan de ene kant nemen we heel drastische maatregelen - zowel sociaal als economisch - om te zorgen dat mensen niet besmet raken. Aan de andere kant gooien we alle traditionele veiligheidssysteem over boord. Ik snap dat niet.” Ze typeert dit als een serieuze crisis in de medische wetenschap. „Onafhankelijke wetenschappers moeten inzage krijgen in alle onderzoeksdata om dit vaccin te kunnen beoordelen.”

Gistermorgen zag ze haar vrees bevestigd. AstraZeneca heeft de vergevorderde proeven met het vaccin uit voorzorg stopgezet. Bij een Britse proefpersoon is een mogelijk onverklaarbare ziekte geconstateerd. Er worden voorlopig ook geen nieuwe proefpersonen geworven. Onduidelijk is hoelang de proeven stilliggen. Volgens hoogleraar immunologie Marjolein van Egmond van het Amsterdam UMC betekent dit juist dat wel alle veiligheid in acht wordt genomen.

Voor Van Steenis is het vooral een teken aan de wand. Ze is bang dat het vaccin op den duur misschien wel veel meer gezondheidsschade veroorzaakt dan het virus zelf. „In het begin begreep ik alle maatregelen. Covid-19 was nieuw. We zagen zoveel letsel en leed. Maar nu is toch wel duidelijk dat corona geen killervirus is, zoals ebola.”

Het hoort in haar ogen daarom ook niet op de A-lijst van de Wereld Gezondheidsorganisatie, de WHO. Ze begrijpt ook niet, dat de Nederlandse politiek bij voorbaat 100 miljoen steekt in een vaccin waarvan de werking en veiligheid niet vaststaat. „Waarom steek je bijvoorbeeld dat geld niet in het vinden van een medicijn?” Of in andere terreinen van de zorg. Waarom niet in promoten van een gezonde levensstijl?

Ze had gehoopt dat juist corona zou leiden tot een breed en open debat, tussen alle sectoren van de maatschappij. Een soort bezinning op de toekomst. „Want nieuwe virussen zullen altijd komen. We moeten een antwoord hebben: hoe gaan we in de toekomst reageren op uitbraken en pandemieën. Inclusief het nadenken over onze sterfelijkheid.”