Verkeer
Stuur appje
Zoek
Nieuws
Enschede

Vijftig jaar maakte Eddie fietsen, nu stopt hij ermee

Zo vaak maak je het niet meer mee: iemand die zijn hele arbeidzame leven een en hetzelfde vak uitoefent. Eddie Tanke (1957) begon op zijn vijftiende als fietsenmaker en hangt zijn baco deze week, vijftig jaar later, aan de wilgen. Als je iets zo lang doet, is het ambacht geworden.

Het is stom toeval, maar ik rijd nog dagelijks op een fiets uit de tijd dat Eddie zijn loopbaan begon. Ergens in de oorlogsjaren in elkaar gelast. Een van de trappers zit een beetje los. Iets met de spie. Of met de trapas zelf. Als iemand hem maken kan, moet dat Eddie zijn. Ik kar naar Landewé, Enschedese hoop in bange fietsersdagen, waar de pensionado-in-spe zowat de helft van die vijftig jaren werkte.

Vakkennis

Het begon in 1972. Eddie had de LTS erop zitten. Metaal, vroege leerling. Van doorleren was geen sprake; je ging aan het werk. Veel werk was er niet en je was blij als je iets vond. Helemaal als dat ook nog een beetje beviel. Dat is Eddie wonderwel gelukt; vijf decennia later praat hij nog altijd met zichtbaar plezier over zijn vak.

“Ik heb hem gevraagd of hij tot zijn 85ste bij ons wilde blijven werken”, zegt winkeleigenaar Wim Landewé. Maar dat was Eddie toch te gek. Nog twee dagen, dan neemt hij afscheid. Wim wijst naar mijn rijwiel en bevestigt wat ik al vermoedde. “Er zijn bijna geen mensen meer die nog de vakkennis hebben om zo’n fiets te repareren.”

Veranderingen

Is er dan zoveel veranderd? In de basis is en fiets toch nog altijd een frame, twee gespaakte wielen en een zadel, stuur en remmen? Behoudens de elektrieke aandrijving van de laatste jaren, lijkt de modernisering toch vooral door mode ingegeven.

Eddie aarzelt een moment als ik erover begin. Het is - kennelijk - maar hoe je het bekijkt. “De verlichting. Dat was met draadjes, nu is alles batterij. Sloten. Die moeten anti-diefstal zijn; dat had je vroeger niet.”

“Die oude fietsen zijn wel degelijker, hoor; zeventig jaar, dat halen die van tegenwoordig niet”

Maar ook technisch steekt een stalen ros anders in elkaar dan vroeger. Eddie wijst. “Als je de jongens hier vraagt om zo’n trapper te vervangen, dan weten ze niet hoe dat moet. Dit zit vast met een spie. En het draait om losse kogeltjes. Tegenwoordig is alles spie-loos en met vaste lagers.”

Kettingkastknippen

Nog zo’n fietsenmakersklus die niet meer bestaat: kettingkasten knippen. Van zwart, zwaar linnen. “Daar gebruikte je een passer voor. Ronde gaten, aan de andere kant een centimeter groter. Dan een snee aan de achterkant. Eerst het frame erop zetten, dan de kettingkast eromheen.” Mensen die dat nog kunnen moet je met een lampje zoeken. Eddie heeft er honderden geknipt en opgezet.

Toch kon ook Eddie niet leunen op ervaringskennis alleen. Daarvoor ontwikkelt het vak zich te snel. Om mee te kunnen, heeft hij de nodige cursussen gevolgd. “Anders lukt het je niet. Echt niet.”

Eddie Tanke Ernst Bergboer
Eddie Tanke was vijftig jaar fietsenmaker
Beeld: Ernst Bergboer

De spie van mijn trapper blijkt er verkeerd om in te zitten. Ooit vervangen door een fietsenmaker die de klok nog wel had horen luiden, maar niet precies wist waar de klepel hing. Eddie draait hem om, maar constateert dat de trapas is ingesleten en eigenlijk vervangen moet worden. “Toch zijn die oude fietsen wel een stuk degelijker, hoor. Zeventig jaar, dat halen die van tegenwoordig niet.”

Elektrisch

Goed, op het oog mag het concept fiets dan niet zoveel zijn veranderd, maar schijn bedriegt. Inmiddels is nog maar een op de tien verkochte fietsen van het door spierkracht aangedreven soort, stelt Eddie. “Zoiets is het.”

Hijzelf rijdt inmiddels ook elektrisch. Zijn vrouw was de eerste die een fiets-met-accu kocht. “Dat hou je niet meer bij. Zat zij rustig te kletsen, ik trapte me een ongeluk. Dat heb je niet in de gaten op zo’n ding.”

Kleinkinderen

Als Eddie vrijdag voor de laatste keer de werkplaats verlaat, is het fietsenmaken definitief gedaan. “Of ik moet zelf iets kapot hebben. Misschien nog een keer voor iemand in de buurt.” Of voor een van de vier kleinkinderen, waarvan hij na vrijdag nog meer wil gaan genieten. “Dat is mooi, hoor!”

Ik heb het Eddie niet gevraagd, maar zou hij die kleinkinderen leren zelf een fietsband te plakken? Hij zou er een snippertje vakmanschap mee doorgeven dat onder hun generatiegenoten zeldzaam is geworden.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.