'Enschede zou in een Dubbelstad minder te besteden hebben gehad'

Het is de echo van een destijds verhitte discussie die af en toe nog opborrelt: de Dubbelstad. Dick Buursink stipte de pakweg twintig jaar geleden verguisde én bejubelde fusie tussen Enschede en Hengelo onlangs nog even aan in zijn bijdrage in 'n Hoesbreef. De oud-wethouder beschouwde in die uitgave van de Stichting Historische Sociëteit Enschede-Lonneker de bloei van Enschede en constateerde dat de hoogtijdagen van zijn geboortestad alles te maken hebben met het niet doorgaan van de samensmelting van de twee steden.

Tegenstander Dubbelstad
"Enschede zou in een Dubbelstad minder te besteden hebben gehad qua investeringen. Dat zou een rem zijn geweest op de plannen. De stad zou te maken hebben gehad met het principe van de rechtvaardige verdeling", zegt Buursink, destijds al verklaard tegenstander van het 'gedrocht' Dubbelstad.

Omgekeerd leidt de analyse van Buursink meteen tot een intrigerende wedervraag. Zou Hengelo, de kleinere fusiepartner destijds, er qua stedelijke ontwikkeling anders en beter bij hebben gelegen in het geval van een stedenfusie? Zou de binnenstad er vitaler en aantrekkelijker op zijn geworden?

Voorstander Dubbelstad
Hans Kok, oud-wethouder van Hengelo, is positiever dan Buursink. "Die Dubbelstad bood wel perspectief. Er zou ook in Hengelo financieel met stadsontwikkeling meer mogelijk zijn geweest. Twentestad, een nog veel grotere fusie, was wat anders. Dat deugde niet. De Dubbelstad zag ik nog wel zitten. Al zeg ik er wel bij: je ontwikkelt er niet meteen een visie op stadsvernieuwing mee."

De oud PvdA-bestuurders Kok en Buursink hadden beiden als wethouder stadsvernieuwing en ruimtelijke ordening in portefeuille. Ze zijn het over één ding eens: dit onderwerp vraagt om ambitie of, sterker nog, lef. "En je moet vooruit durven kijken", zeggen beiden. Buursink: "Niet naar 2020, nee, twintig jaar."

"Hengelo was te vroeg met de aanpak van de Markt"
De twee bestuurders in ruste signaleren een totaal verschillende ruimtelijke ontwikkeling van de twee (binnen-)steden. Waar Enschede bloeit, daar slinkt het bezoek aan het centrum van Hengelo de laatste jaren. "Ik denk dat Hengelo te vroeg is geweest met de aanpak van de Markt", zegt Kok. "Die is in de jaren 90 verbouwd, maar er zat toch te weinig een idee, een totaalplaatje, achter."

De ideeënloze renovatie van de Markt van weleer - met een passage, een toren, lichtlindes en later opgevrolijkt door een omstreden berenpartij - is uitgerekend nu aan herziening toe.

"Geluk: de economie trok aan tijdens aanpak Van Heekplein"
Die durf en ambities legde Enschede al eerder aan de dag. Buursink: "Wij waren met de aanpak van het Van Heekplein net een paar jaar later dan Hengelo met de Markt. In Enschede hadden we het geluk dat, toen we met het plein aan de slag gingen, de economie net weer aantrok. Investeerders hadden daardoor het geld los in de zakken zitten. Dat heeft geholpen."

"De Gieterij ligt aan de verkeerde kant van het spoor"
Het is de wet van de remmende voorsprong. Maar toch ook van de fundamentele keuzes. Die zijn in Enschede wel, maar destijds in Hengelo niet of slechts halfslachtig gemaakt. Buursink: "Het centrum van Hengelo is toch wat kneuterig. Maar daarbuiten zijn bij jullie mooie dingen tot stand gebracht. De Gieterij, waar nu het ROC van Twente zit, vind ik een pareltje van stedelijke vernieuwing. Het ligt alleen aan de verkeerde kant van het spoor en het centrum."

Op zijn beurt prijst Kok de Enschedese wijk Roombeek met zijn grote verscheidenheid aan woningbouw, cultuurvoorzieningen en bedrijvigheid.
"Enschede koos voor massa"
"Het verschil tussen Enschede en Hengelo is dat bij jullie is gekozen voor massa", zegt Kok. "Saxion, het ziekenhuis, dat geeft reuring, het brengt mensen op de been." Buursink: "Met de eerste plannen voor het Muziekcentrum in de jaren onder Ko Wierenga, is daar al een begin mee gemaakt. Dat Muziekcentrum moest en zou er komen van Ko. Hij vond het nodig vanuit de klassieke sociaal-democratische idee van verheffing en het trekt mensen."

"Dat is ook de gedachte achter die immense parkeergarage onder het Van Heekplein. In het begin dacht ik: trekken we dat financieel wel, zo'n giga-garage? Collega's als Eric Helder en Jeroen Goudt hebben me weten te overtuigen. Het werkt, het trekt. Geldt ook voor het ziekenhuis en de winkels om het plein. Het brengt de mensen naar het centrum toe."

"Hengelo heeft fysiek minder ruimte"
"Daar hebben we in Hengelo fysiek veel minder ruimte voor", weet Kok. "Natuurlijk trekt een Mediamarkt in het hart van Enschede. Maar waar zouden we in Hengelo zo'n zaak moeten neerzetten? Er is geen plek voor."

In plaats daarvan verrees op Plein Westermaat in de jaren na de komst van Ikea een omvangrijk winkelgebied dat met zaken als Mediamarkt, Intersport en McDonald's een geduchte concurrent lijkt voor Hengelo-centrum. "Toch geloof ik niet dat Westermaat kannibaliserend heeft gewerkt ten opzichte van de binnenstad", zegt Kok. "Als je het over concurrentie voor de binnenstad hebt, dan zijn de grote winkelcentra in de wijken dat veel meer."

Conclusie: Lef en ingrijpende keuzes
De vraag is wat Hengelo en Enschede te doen staan de komende jaren. Moet Hengelo, net nu het het centrum daar toch weer op de schop gaat, de Markt niet veel meer combineren met horeca, zoals Enschede op de Oude Markt heeft gedaan. Kok: "Dat zou kunnen, maar daar heb je wel ondernemers met lef voor nodig." In Enschede denkt Buursink dat zijn stad toe is een aan volgende grote stap. "Het gaat Enschede voor de wind en dat is mede het resultaat van de ingrepen van twintig jaar terug. Het is nu tijd voor nieuwe, ingrijpende keuzes."

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en TV Enschede FM. Foto: Frans Nikkels