Je bekijkt nu een artikel uit het archief
Dit artikel is niet geoptimaliseerd voor de huidige 1Twente-website. Hierdoor kan het voorkomen dat de opmaak wegvalt, er media ontbreekt en/of metadata incorrect is.
Nieuws
Enschede
Nooit meer Atak: hoe heeft zo mis kunnen gaan?
Jeangu Macrooy begon er, Miss Montreal werd er groot. Ooit was Atak een regionale broedplaats voor jong muzikaal talent. Maar steeds minder bezoekers en steeds meer schulden ondermijnden de ooit zo befaamde poptempel in Enschede. Twaalf redenen waarom het wel mis móést gaan.
1. Directie
Sterke leiders organiseren hun eigen kritiek. Het heeft er alle schijn van dat directeur Rinze van der Wal vooral vriendjes om zich heen verzamelde die goed konden applaudisseren. Dat is onvergeeflijk.
Onder leiding van Van der Wal wist Atak het te brengen tot een bezoekersdaling van 100.000 in 2012 via 49.000 in 2013 naar 34.000 in 2016. Ook het aantal optredens liep terug. Daardoor ontstond een schuld die alleen maar groter werd. Atak had vanaf 2014 een negatief eigen vermogen van 46.000 euro, dat uiteindelijk opliep naar 400.000. En waar de opbrengst per bezoeker in het gemiddelde poppodium rond de 12 euro bedraagt, was het slechts 8 euro bij Atak.
Toch kan de Atak-directie niet alle schuld in de schoenen worden geschoven. Van kwade wil was geen sprake. Rinze van der Wal heeft zijn ziel en zaligheid in het poppodium gestopt. Het moet hem boven het hoofd zijn gegroeid. Zover zelfs dat hij medio 2017 ziek thuis kwam te zitten.
2. Vrijwilligers
We hebben 180 vrijwilligers: de Atakkers. Sommigen vinden hier hun regelmaat terug na een moeilijke periode. Er is op de Oude Markt geen café te vinden waar geen Atakker een baan heeft. Die zijn bij ons opgeleid. In mensen zit onze bezieling.
Dat zijn de woorden van Sigrid Binksma. Ze was coördinator vrijwilligers bij Atak, tot ze in 2017 het stokje moest overnemen van de zieke directeur. 180 vrijwilligers vormden samen met de medewerkers een familie. Atakkers zorgen voor elkaar - een prachtig sociaal systeem.
Maar er is ook een andere kant. Voor sommigen was het poppodium een werkervaringsplaats en dagbesteding ineen, zonder dat Atak daar geld voor kreeg. Een poppodium is geen welzijnsinstelling. Hulp financieren uit cultuursubsidies is niet gepast - daar zijn andere middelen voor. Atak had daar aanspraak op moeten maken.
3. Macht
Voor de onderneming die Atak óók was, drukte de grote groep vrijwilligers een fors stempel. Atakkers hadden macht. Even overleggen met de vrijwilligers , was een veelgehoorde uitspraak. Maar een bestuur is er voor het beleid, voor het in gang zetten van verandering en - hoe lief ook - vrijwilligers gaan daar niet over. Zij hadden niet overal bij betrokken mogen worden. Punt.
De Atakkers werden bovendien enorm in de watten gelegd: muntjes om bier van te kopen, gratis toegang tot concerten - sympathiek maar niet te betalen. En al helemaal niet als dit niet-betalende publiek tóch wordt meegeteld in de officiële bezoekerscijfers.
4. Calimero
Zij zijn groot en ik is klein : Twente mag weleens af van het Calimero-complex , maar hier was enige bescheidenheid op z n plaats geweest. Op weg naar de fusie met Metropool bleef Atak te veel vasthouden aan gelijkwaardigheid met het Hengelose poppodium. In werkelijkheid was er geen sprake van gelijkwaardigheid. Terwijl Metropool de weg omhoog nog steeds doorzet, viel Atak steeds dieper.
In een dergelijk geval moet je ook de mindere durven zijn. Of zoals Metropool-directeur Johan de Jong het onlangs in Tubantia analyseerde: Ik verwacht van iemand met wie het niet goed gaat, dat hij hulp vraagt. Al die tijd heeft het bestuur van Atak nooit de hand gepakt die werd aangereikt. Jongens, kom op: stel je wat kwetsbaarder op!
Atak heeft hoog spel gespeeld. En verloren. Geen fusie maar een overname.
5. Moordende concurrentie
Twee podia zo dicht bij elkaar is niet gemakkelijk. Dan vis je toch vaak in dezelfde vijver. Dat zei Rinze van der Wal al in 2013 in deze krant. In het jaarverslag over 2016 wordt de groeiende concurrentie, met name van Metropool nog steeds aangehaald als oorzaak voor de terugloop in bezoekersaantallen. Verzin een list, zou je zeggen.
In hetzelfde jaarverslag is te lezen dat de negatieve trend niet doorzette binnen de dance. Deze groei is met name te danken aan de Basic Grooves, dat inmiddels is uitgegroeid tot een van de belangrijkste technofeesten van Nederland en steevast uitverkoopt . Eigenheid loont.
6. Ouderwetse cultuur
De gemeente gaat het wel oplossen - en zo is het ook jarenlang gegaan. Vanaf 2014 werd het laatste kwartaal huur niet meer overgemaakt en liep de schuld op. Dat niet tijdig is ingegrepen, mag de gemeente zich aanrekenen. Maar een cultuur waarin de schulden worden afgewenteld, is niet van deze tijd. Culturele instellingen zijn in een andere tijd beland. Er moet ook geld worden verdiend. Inkomsten moeten omhoog. Dat Atak dat niet heeft gezien, is naïef en ouderwets.
7. Programmeren
Ik ben een muziekfan, maar ik kwam bijna nooit meer bij Atak voor een optreden. Aldus popprofessor en docent aan de ArtEZ popacademie Arris Roordink in februari in NRC. Dezelfde Arris Roordink die ooit lid was van de Atak-familie.
Het leek de laatste tijd wel of het veiliger was om niet te programmeren dan wel. De Grolschzaal stond in de tien jaar dat Atak in het Muziekcentrum was gevestigd, steeds vaker leeg. Programmeren doe je niet voor jezelf maar voor het publiek en de stad.
Pogingen het tij te keren waren er vorig jaar onder interim-directeur Sigrid Binksma zeker, maar tijd was er niet genoeg.
8. De Atak-filosofie
Underground en dance: de middle name van Atak. Dat was al zo toen Atak nog zetelde in het roemruchte pand aan de Noorderhagen waar jeugdwelzijnsinstelling De Kokerjuffer had gezeten. Atak nam het tegendraadse, vrijgevochten imago en de muziek die bij die cultuur paste in 2008 mee naar het cultureel zeer verantwoorde Muziekkwartier.
Bij het nieuwe onderkomen had een commerciëlere programmering gepast. Immers: met producties die geld opleveren kun je interessante dingen doen die geld kosten.
Atak koos ervoor te blijven hangen in het rauwe verleden. Metropool is een middle-of-the-roadpodium. Daar schrikken ze niet terug voor Guus Meeuwis. Daar gaan ze hier van aan het zuurstof , zei raad van toezicht-voorzitter Hans Kroeze in december nog in deze krant, daags nadat Atak technisch failliet was verklaard.
Een flinke dosis extra zuurstof had geen kwaad gekund.
9. Muziekkwartier
Het Muziekkwartier bestaat dit jaar precies tien jaar. Het werd in 2008 geopend om culturele organisaties onder te brengen die als geheel meer zouden zijn dan de som der delen. Wat die samenwerking zou moeten inhouden, werd echter niet goed omschreven. Dat had beter gekund.
Atak had kunnen profiteren van de kennis van de culturele organisaties die de omslag naar de toekomst wél konden maken. Want één ding is zeker: het poppodium heeft die slag gemist. De oude organisatie van voor 2008 is een-op-een naar het moderne gebouw aan het Wilminkplein gebracht. Daardoor ontstond er geen nieuwe dynamiek. Het is fataal gebleken.
10. Valse start
Eerlijk is eerlijk: toen Atak in 2008 ging samenwonen met het Wilminktheater en Muziekcentrum Enschede, Kaliber Kunstenschool, ArtEZ Conservatorium, het Orkest van het Oosten en De Nederlandse Reisopera was de omgeving nog lang niet af. Lees: de eerste jaren was het Wilminkplein een bouwput. Het poppodium was alleen bereikbaar via metalen platen op wit zand, waar hekken de weg wezen. Een valse start.
Sterke leiders organiseren hun eigen kritiek. Het heeft er alle schijn van dat directeur Rinze van der Wal vooral vriendjes om zich heen verzamelde die goed konden applaudisseren. Dat is onvergeeflijk.
Onder leiding van Van der Wal wist Atak het te brengen tot een bezoekersdaling van 100.000 in 2012 via 49.000 in 2013 naar 34.000 in 2016. Ook het aantal optredens liep terug. Daardoor ontstond een schuld die alleen maar groter werd. Atak had vanaf 2014 een negatief eigen vermogen van 46.000 euro, dat uiteindelijk opliep naar 400.000. En waar de opbrengst per bezoeker in het gemiddelde poppodium rond de 12 euro bedraagt, was het slechts 8 euro bij Atak.
Toch kan de Atak-directie niet alle schuld in de schoenen worden geschoven. Van kwade wil was geen sprake. Rinze van der Wal heeft zijn ziel en zaligheid in het poppodium gestopt. Het moet hem boven het hoofd zijn gegroeid. Zover zelfs dat hij medio 2017 ziek thuis kwam te zitten.
2. Vrijwilligers
We hebben 180 vrijwilligers: de Atakkers. Sommigen vinden hier hun regelmaat terug na een moeilijke periode. Er is op de Oude Markt geen café te vinden waar geen Atakker een baan heeft. Die zijn bij ons opgeleid. In mensen zit onze bezieling.
Dat zijn de woorden van Sigrid Binksma. Ze was coördinator vrijwilligers bij Atak, tot ze in 2017 het stokje moest overnemen van de zieke directeur. 180 vrijwilligers vormden samen met de medewerkers een familie. Atakkers zorgen voor elkaar - een prachtig sociaal systeem.
Maar er is ook een andere kant. Voor sommigen was het poppodium een werkervaringsplaats en dagbesteding ineen, zonder dat Atak daar geld voor kreeg. Een poppodium is geen welzijnsinstelling. Hulp financieren uit cultuursubsidies is niet gepast - daar zijn andere middelen voor. Atak had daar aanspraak op moeten maken.
3. Macht
Voor de onderneming die Atak óók was, drukte de grote groep vrijwilligers een fors stempel. Atakkers hadden macht. Even overleggen met de vrijwilligers , was een veelgehoorde uitspraak. Maar een bestuur is er voor het beleid, voor het in gang zetten van verandering en - hoe lief ook - vrijwilligers gaan daar niet over. Zij hadden niet overal bij betrokken mogen worden. Punt.
De Atakkers werden bovendien enorm in de watten gelegd: muntjes om bier van te kopen, gratis toegang tot concerten - sympathiek maar niet te betalen. En al helemaal niet als dit niet-betalende publiek tóch wordt meegeteld in de officiële bezoekerscijfers.
4. Calimero
Zij zijn groot en ik is klein : Twente mag weleens af van het Calimero-complex , maar hier was enige bescheidenheid op z n plaats geweest. Op weg naar de fusie met Metropool bleef Atak te veel vasthouden aan gelijkwaardigheid met het Hengelose poppodium. In werkelijkheid was er geen sprake van gelijkwaardigheid. Terwijl Metropool de weg omhoog nog steeds doorzet, viel Atak steeds dieper.
In een dergelijk geval moet je ook de mindere durven zijn. Of zoals Metropool-directeur Johan de Jong het onlangs in Tubantia analyseerde: Ik verwacht van iemand met wie het niet goed gaat, dat hij hulp vraagt. Al die tijd heeft het bestuur van Atak nooit de hand gepakt die werd aangereikt. Jongens, kom op: stel je wat kwetsbaarder op!
Atak heeft hoog spel gespeeld. En verloren. Geen fusie maar een overname.
5. Moordende concurrentie
Twee podia zo dicht bij elkaar is niet gemakkelijk. Dan vis je toch vaak in dezelfde vijver. Dat zei Rinze van der Wal al in 2013 in deze krant. In het jaarverslag over 2016 wordt de groeiende concurrentie, met name van Metropool nog steeds aangehaald als oorzaak voor de terugloop in bezoekersaantallen. Verzin een list, zou je zeggen.
In hetzelfde jaarverslag is te lezen dat de negatieve trend niet doorzette binnen de dance. Deze groei is met name te danken aan de Basic Grooves, dat inmiddels is uitgegroeid tot een van de belangrijkste technofeesten van Nederland en steevast uitverkoopt . Eigenheid loont.
6. Ouderwetse cultuur
De gemeente gaat het wel oplossen - en zo is het ook jarenlang gegaan. Vanaf 2014 werd het laatste kwartaal huur niet meer overgemaakt en liep de schuld op. Dat niet tijdig is ingegrepen, mag de gemeente zich aanrekenen. Maar een cultuur waarin de schulden worden afgewenteld, is niet van deze tijd. Culturele instellingen zijn in een andere tijd beland. Er moet ook geld worden verdiend. Inkomsten moeten omhoog. Dat Atak dat niet heeft gezien, is naïef en ouderwets.
7. Programmeren
Ik ben een muziekfan, maar ik kwam bijna nooit meer bij Atak voor een optreden. Aldus popprofessor en docent aan de ArtEZ popacademie Arris Roordink in februari in NRC. Dezelfde Arris Roordink die ooit lid was van de Atak-familie.
Het leek de laatste tijd wel of het veiliger was om niet te programmeren dan wel. De Grolschzaal stond in de tien jaar dat Atak in het Muziekcentrum was gevestigd, steeds vaker leeg. Programmeren doe je niet voor jezelf maar voor het publiek en de stad.
Pogingen het tij te keren waren er vorig jaar onder interim-directeur Sigrid Binksma zeker, maar tijd was er niet genoeg.
8. De Atak-filosofie
Underground en dance: de middle name van Atak. Dat was al zo toen Atak nog zetelde in het roemruchte pand aan de Noorderhagen waar jeugdwelzijnsinstelling De Kokerjuffer had gezeten. Atak nam het tegendraadse, vrijgevochten imago en de muziek die bij die cultuur paste in 2008 mee naar het cultureel zeer verantwoorde Muziekkwartier.
Bij het nieuwe onderkomen had een commerciëlere programmering gepast. Immers: met producties die geld opleveren kun je interessante dingen doen die geld kosten.
Atak koos ervoor te blijven hangen in het rauwe verleden. Metropool is een middle-of-the-roadpodium. Daar schrikken ze niet terug voor Guus Meeuwis. Daar gaan ze hier van aan het zuurstof , zei raad van toezicht-voorzitter Hans Kroeze in december nog in deze krant, daags nadat Atak technisch failliet was verklaard.
Een flinke dosis extra zuurstof had geen kwaad gekund.
9. Muziekkwartier
Het Muziekkwartier bestaat dit jaar precies tien jaar. Het werd in 2008 geopend om culturele organisaties onder te brengen die als geheel meer zouden zijn dan de som der delen. Wat die samenwerking zou moeten inhouden, werd echter niet goed omschreven. Dat had beter gekund.
Atak had kunnen profiteren van de kennis van de culturele organisaties die de omslag naar de toekomst wél konden maken. Want één ding is zeker: het poppodium heeft die slag gemist. De oude organisatie van voor 2008 is een-op-een naar het moderne gebouw aan het Wilminkplein gebracht. Daardoor ontstond er geen nieuwe dynamiek. Het is fataal gebleken.
10. Valse start
Eerlijk is eerlijk: toen Atak in 2008 ging samenwonen met het Wilminktheater en Muziekcentrum Enschede, Kaliber Kunstenschool, ArtEZ Conservatorium, het Orkest van het Oosten en De Nederlandse Reisopera was de omgeving nog lang niet af. Lees: de eerste jaren was het Wilminkplein een bouwput. Het poppodium was alleen bereikbaar via metalen platen op wit zand, waar hekken de weg wezen. Een valse start.
11. Gemeente(raad)
Hier kunnen we kort over zijn. Een instelling die een subsidie van 1,8 miljoen heeft te besteden, moet worden gecontroleerd. Vanaf 2014 groeide het negatief eigen vermogen. Waar bleven de kritische vragen? Waarom werd de raad van toezicht niet op het matje geroepen? Het lijkt erop dat de interesse in Atak niet groot was. Maar het gaat hier wel om gemeenschapsgeld. Foei!
12. Raad van toezicht
En dan de raad van toezicht. Tja... Waar was die raad van toezicht al die jaren eigenlijk?
Toezicht houden is een van de dingen die Hans Kroeze, Herman Kok, Cees Dalenoord en Jan Melief lijken te hebben nagelaten. Zij hadden Atak kunnen behoeden voor de val. Zij hadden moeten ingrijpen toen de tekorten ontstonden. Zij hadden de jaarlijkse huurachterstand niet mogen accepteren. Zij hadden directeur Rinze van der Wal moeten bijstaan toen deze het niet meer zag.
Vergaderen met bier en bitterballen? Heerlijk! Maar in dit geval heeft het de blik vertroebeld. Jarenlang is de raad van toezicht, vanaf 2008 in dezelfde samenstelling, blijven volharden in een niet-werkende koers. Tot het bittere eind heeft de raad op alle fronten de schuld bij anderen gelegd. Dat klopt niet. Deze zwaargewichten moeten vooral naar zichzelf wijzen.
En, het is al vaker gezegd: er moet een maximum zijn voor de periode die iemand in een raad van toezicht zitting heeft. Fris bloed en een frisse blik had Atak goed kunnen doen.
Attack
Atak, podium voor moderne muziek, is gesticht op historische grond. In 1983 opende het de deuren aan de Noorderhagen 12, in Enschede, als jongerencentrum Attack - in het pand dat in heel Nederland berucht was. Het was de plek van De Kokerjuffer, de jeugdwelzijnsinstelling die op het grensverleggende idee kwam om de verkoop van softdrugs te legaliseren. Het was uit idealisme, maar het leidde tot een (internationale) controverse die zijn weerga niet kende. Zweden dreigde Nederlandse producten te boycotten, hoofdofficier van justitie Rolph Gonsalves greep hard in en liet De Kokerjuffer sluiten. Een besluit dat tot heftige discussies leidde.
Tegendraads en vrijgevochten
Het tegendraadse en vrijgevochten imago van De Kokerjuffer leefde voort in wat eerst nog Attack heette. Jongerencultuur in een donker hol met zwarte muren, een laag podium, waarop muziek werd gedraaid die, zeg maar, jong en eigenzinnig was: alternatieve rock, punk, metal, gothic. De naam veranderde later in Atak - minder agressief maar nog eigenzinniger. Bands die er kwamen trokken niet zelden volle zalen. Fear Factory, Manu Chao, Ken Ishii, Within Temptation, Osdorp Posse, Urban Dance Squad, De Heideroosjes: in Atak kwamen alle moderne muziekstijlen langs.
Toen een donker hol niet meer voldeed als poppodium, verhuisde Atak in 2008 noodgedwongen. 300 meter verder wachtte het nieuw gebouwde Muziekkwartier, waar in twee frisse, schone zalen de programmering werd voortgezet. De loop raakte er echter uit, de concurrentie werd groter, de betekenis van Atak ging verloren. Zelfs fanatieke bezoekers van het eerste uur kwamen er zelden meer. De programmering was zeker nog divers, maar trok onvoldoende publiek. Atak had geen eigen gezicht meer.
Reddeloos verloren
Een fusie met Metropool, in Hengelo, dat in 2009 naar een nieuw gebouw verhuisde en van meet af aan in de lift zat, leek onontkoombaar. Eind 2017 zou de samenwerking een feit worden. Zover kwam het echter niet. Na jaren van voorbereiding had Metropool er geen vertrouwen meer in - aan Atak kleefde een negatief eigen vermogen. De gemeente Enschede trok de handen er vanaf, de subsidie stopte, de huur werd opgezegd. De Stichting Atak was reddeloos verloren. Op 1 februari 2018 werd in de rechtbank Almelo het faillissement uitgesproken. In het nieuw opgerichte poppodium Twente speelt Atak geen rol meer.
Hier kunnen we kort over zijn. Een instelling die een subsidie van 1,8 miljoen heeft te besteden, moet worden gecontroleerd. Vanaf 2014 groeide het negatief eigen vermogen. Waar bleven de kritische vragen? Waarom werd de raad van toezicht niet op het matje geroepen? Het lijkt erop dat de interesse in Atak niet groot was. Maar het gaat hier wel om gemeenschapsgeld. Foei!
12. Raad van toezicht
En dan de raad van toezicht. Tja... Waar was die raad van toezicht al die jaren eigenlijk?
Toezicht houden is een van de dingen die Hans Kroeze, Herman Kok, Cees Dalenoord en Jan Melief lijken te hebben nagelaten. Zij hadden Atak kunnen behoeden voor de val. Zij hadden moeten ingrijpen toen de tekorten ontstonden. Zij hadden de jaarlijkse huurachterstand niet mogen accepteren. Zij hadden directeur Rinze van der Wal moeten bijstaan toen deze het niet meer zag.
Vergaderen met bier en bitterballen? Heerlijk! Maar in dit geval heeft het de blik vertroebeld. Jarenlang is de raad van toezicht, vanaf 2008 in dezelfde samenstelling, blijven volharden in een niet-werkende koers. Tot het bittere eind heeft de raad op alle fronten de schuld bij anderen gelegd. Dat klopt niet. Deze zwaargewichten moeten vooral naar zichzelf wijzen.
En, het is al vaker gezegd: er moet een maximum zijn voor de periode die iemand in een raad van toezicht zitting heeft. Fris bloed en een frisse blik had Atak goed kunnen doen.
Attack
Atak, podium voor moderne muziek, is gesticht op historische grond. In 1983 opende het de deuren aan de Noorderhagen 12, in Enschede, als jongerencentrum Attack - in het pand dat in heel Nederland berucht was. Het was de plek van De Kokerjuffer, de jeugdwelzijnsinstelling die op het grensverleggende idee kwam om de verkoop van softdrugs te legaliseren. Het was uit idealisme, maar het leidde tot een (internationale) controverse die zijn weerga niet kende. Zweden dreigde Nederlandse producten te boycotten, hoofdofficier van justitie Rolph Gonsalves greep hard in en liet De Kokerjuffer sluiten. Een besluit dat tot heftige discussies leidde.
Tegendraads en vrijgevochten
Het tegendraadse en vrijgevochten imago van De Kokerjuffer leefde voort in wat eerst nog Attack heette. Jongerencultuur in een donker hol met zwarte muren, een laag podium, waarop muziek werd gedraaid die, zeg maar, jong en eigenzinnig was: alternatieve rock, punk, metal, gothic. De naam veranderde later in Atak - minder agressief maar nog eigenzinniger. Bands die er kwamen trokken niet zelden volle zalen. Fear Factory, Manu Chao, Ken Ishii, Within Temptation, Osdorp Posse, Urban Dance Squad, De Heideroosjes: in Atak kwamen alle moderne muziekstijlen langs.
Toen een donker hol niet meer voldeed als poppodium, verhuisde Atak in 2008 noodgedwongen. 300 meter verder wachtte het nieuw gebouwde Muziekkwartier, waar in twee frisse, schone zalen de programmering werd voortgezet. De loop raakte er echter uit, de concurrentie werd groter, de betekenis van Atak ging verloren. Zelfs fanatieke bezoekers van het eerste uur kwamen er zelden meer. De programmering was zeker nog divers, maar trok onvoldoende publiek. Atak had geen eigen gezicht meer.
Reddeloos verloren
Een fusie met Metropool, in Hengelo, dat in 2009 naar een nieuw gebouw verhuisde en van meet af aan in de lift zat, leek onontkoombaar. Eind 2017 zou de samenwerking een feit worden. Zover kwam het echter niet. Na jaren van voorbereiding had Metropool er geen vertrouwen meer in - aan Atak kleefde een negatief eigen vermogen. De gemeente Enschede trok de handen er vanaf, de subsidie stopte, de huur werd opgezegd. De Stichting Atak was reddeloos verloren. Op 1 februari 2018 werd in de rechtbank Almelo het faillissement uitgesproken. In het nieuw opgerichte poppodium Twente speelt Atak geen rol meer.
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
